Prelepa priroda i šuma čuvari su jedinstvenog zdanja manastira Manasija. Svega nekih 2 km od Despotovca, uz reku Resavu smeštena je tvrđava sa 11 visokih kula, koja krije biser srednjovekovne Srbije – Manasiju.
U raznim spisima pronaći ćete da se spominje i kao manastir Resava, zbog istoimene rečice. Za njegovu gradnju zaslužan je despot Stefan Lazarević, koji je bio prvi srpski vitez iz reda Zmaja. Radovi su trajali sve do 1418. godine i to sa manjim prekidima (gradnja otpočela 1406.g). Razlog za to su tadašnje teške prilike u zemlji, kao i sama veličina objekta koja je zamišljena.
Gradnja Manasije
Ono što će vas sigurno vratiti u prošlost i uveriti u burnu istoriju, jeste odbrambeni zid koji se diže u visinu i zajedno sa 11 kula odaje snagu moći. Ukazuje na potrebu da se ceo manastirski kompleks odbrani sa snažnim bedemima. Unutrašnja dužina zida je oko 330 m i posebno se ističe severna Despotova kula. Oko tvrđave se nalazi kanal sa dimenzijama širine 10m i dubine 6m. I pored snažnog utvrđenja, manastir je osvajan više puta tokom istorije i čak je više puta i goreo.
Što se tiče gradnje, u to vreme bilo je zastupljeno moravsko graditeljstvo, ali i pored toga, sama crkva je zidana od tesanika, njihovim naizmeničnim ređanjem. Praksa je bila da se manastiri moravske škole grade od opeke, tako da manastir Manasija više podseća na raško graditeljstvo.
Unutrašnjost zdanja
Konaci i trpezarija smešteni su u unutrašnjost tvrđave, dok centralno mesto zauzima crkva posvećena Svetoj Trojici.
Čim se kroči među zidine, sa desne strane vide se ostaci pomoćnih prostorija iz prvobitnog manastirskog kompleksa koje su davno porušene. Zidovi velike trpezarije, konjušnica i prostorije gde je bila smeštena Resavska škola. Pretpostavlja se da je donji deo bio trpezarija, a gornji sprat konjušnica i prostorije za prepisivanje knjiga.
Stara trpezarija, sa dimenzijama 17*32m, važila je tada za jednu od najvećih građevina te vrste u Srbiji. Ukupna korisna površina objekta bila je oko 1.000 m².
Manasija kao duhovni i kulturni centar
Razni istorijski spisi ukazuju da je despot Stefan Lazarević bio veliki pokrovitelj umetnosti i kulture. Sama Manasija predstavlja njegovu najznačajniju zadužbinu. Prvobitno je trebala da bude i njegova grobna crkva, ali je zbog iznenadne smrti sahranjen u manastiru Koporinu.
Zahvaljujući njemu, Manasija je značajna i kao veliki duhovni i kulturni centar srednjovekovne Srbije.
Svima je poznata Resavska škola, a da li ste znali da je bila smeštena upravo u ovom manastiru? Centar za prepisivanje knjiga, koji je otvoren nekoliko godina nakon gradnje manastira, čini da manastir postaje kulturno-prosvetni centar. U srpskoj književnosti posebno i značajno mesto zauzima prepisivačka delatnost (Resavska škola) u Manasiji.
Osim manastira Manasije u donjoj Resavi postojalo je još 7 manjih manastira gde se odvijala prepisivačka delatnost i smatra se da su i oni zadužbine despota Stefana Lazarevića.
Njegova pesma „Slovo Ljubve“ sa renesansnim crtama, smatra se pretečom srpske ljubavne poezije.
Što se tiče zidnog slikarstva u manastiru, vreme je učinilo svoje, a pogotovo burna istorija i sve ono što je zadesilo ovo prelepo zdanje. Od nekadašnjih 2.000 m² fresaka, vremenu je odolelo svega oko 500 m². Ističe se freska ktitorski portret despota Stefana Lazarevića, koja je delimično očuvana. Pronaći ćete i Svete Ratnike, koji će vas vratiti u prošlost i posvedočiti o veličini despotovine. Živopis manastira Manasija ima posebnu vrednost i spada u jedno od najznačajnijih ostvarenja u starom srpskom slikarstvu.
Manastir kroz istoriju
Istorija je bila surova prema manastirskom zdanju, a spisi govore o tome. Manastir je pustošen više puta tokom turske okupacije, čak do te mere da je bio i razaran. Dok je Turcima bio utvrđenje, austrijska vojska je koristila crkvu kao konjušnicu. Već smo napomenuli da je u crkvi došlo i do eksplozije kada je vojska pripartu koristila kao barutanu. Austrijske vlasti su zabranjivale obnove crkava, pa je to bio još jedan od razloga zašto su brojne freske uništene.
Tek 1956. godine Srbija je otpočela sa većim i značajnim restauratorskim radovima na freskama. Primetno je da su neki delovi zidina rekonstruisani, a plan je da se sledeće godine završi sa rekonstrukcijom ovog zdanja, kako bi se obnovili svi delovi.
Ovo prelepo zdanje je nešto što morate posetiti i uvrstiti u svoj plan obilaska i upoznavanja naše zemlje kroz istoriju. Nadam se da imate plan, a ako ne onda odmah papir i olovka u ruke i zapišite sve ono što biste voleli da obiđete.
Jer, manastir Manasija sigurno zaslužuje vašu pažnju. Takvu veličinu, takvu lepotu, a pre svega unutrašnji mir koji osetite čim kročite među zidine, ne možemo da vam dočaramo preko pisanih reči, morate vi sami to da osetite.
Vaše Kockice
Obavezno posetite mesta u blizini manastira: Istočna Srbija kao mamac za vikend u prirodi
Photo izvor: arhiva Kockcica i https://yandex.com/images/