Završavamo sa ovim člankom serijal koji smo nazvali: Muzej Vojvodine je otvorio svoja vrata. U prvom članku dotakli smo se praistorije, drugi nastavak akcenat stavlja na duhovni razvoj i školstvo na ovom podnevlju. Treći nastavak osvrće se na formiranje gradova, arhitekturu i običaje u Vojvodini.
Nama se ovaj deo najviše dopao, ali pozivamo vas da sami organizujete posetu i javite nam šta je na vas ostavilo najjači utisak.
Pročitajte članak: Muzej Vojvodine vas poziva u obilazak
Formiranje gradova u Vojvodini
Moderniji vojvođanski gradovi formiraju se u XVIII veku. Otkupljujući svoj status nastali su slobodni kraljevski gradovi: Novi Sad 1748. godine, Sombor 1749. godine, Subotica 1779. godine. Tada počinje i veća migracija stanovništa i koncentracija u gradovima. Pridošlice su imale povoljne uslove za sticanje zemljišta, izgradnju kuća, delimično osobođenje od poreza i od vojne službe. Samim tim, brže se razvija građanstvo, što će imati važnu ulogu u razvoju zanatstva i trgovine. U to vreme važilo je pravilo da građanin može biti samo onaj koji se bavi korisnim poslom.
Niži rang od slobodnih kraljevskih gradova imale su varošice, koje su zahvaljujući posebnim ugovorima dobijale određene povlastice. Takođe, u sličnom položaju bile su i slobodne granične vojne opštine – komuniteti i štapska mesta.
Privredni napredak ovih gradova primetan je izgradnjom Velikog bačkog kanala, kao i izgradnjom železničkih pruga 1870 – 1894. Na taj način povezani su gradovi sa Budimpeštom i Bečom, a dalje i sa celim svetom.
Masovno osnivanje esnafa u Vojvodini počinje u XVIII i XIX veku i postojali su sve do 1872. godine kada se otpočelo sa osnivanjem zanatskih zadruga i drugih udruženja.
Trgovci su se udruživali u trgovačke kompanije, koje su takođe imale svoje privilegije. Gradovi na rekama imali su pristaništa sa magacinima za robu, a kompanije svoje trgovačke lađe, koje su doprinele usponu izvozne i uvozne trgovine u ovim krajevima.
Narodna arhitektura
Početkom XVII veka kuće u selima na ovom području su bile poluzemunice. Većim delom su bile ukopane u zemlju, bez visokih zidova, oblepljene blatom i pokrivene senom ili trskom. Sve do kraja XIX veka osnovni tip panonske kuće je uzdužna trodelna kuća u kojoj je srednja prostorija kuhinja. Duž cele kuće pruža se otvoreni hodnik sa nizom stubova koji su ranije bili drveni a kasnije zidani.
Trem je imao izuzetno značajnu ulogu života u ravnici i kod ljudi koji su tu živeli. Uglavnom su to bile višečlane porodice i s obzirom na to da je najčešće u kući bio skučen prostor, ljudi su dosta vremena provodili napolju, na tremu ili terasi.
Kuhinja je imala otvoreni odžak i ognjište, a u sobi do ulice je bila obavezna zidana peć. Materijal od kog je građena kuća bio je naboj i nepečena cigla, a tek kasnije se koristi pečena cigla, pa i kamen u temeljima. Brvnara je bilo u Sremu i u planinskom delu Banata. Kuće su pokrivane trskom, a kasnije šindrom i crepom.
Od pomoćnih zgrada najzanimljivija su bila spremišta za žito i kukuruz, a kao najstariji oblik spremišta za žito spominju se žitne jame.
Izvan naselja nalazili su se salaši, često prava zemljoradnička domaćinstva.
Poljoprivreda
Prirodni uslovi stvarali su mogućnost za razvoj stočarstva, zemljoradnju i ribolov. Značajno mesto u razvoju sela zauzima zanatstvo i različiti oblici trgovine.
Povoljni geografski položaj, velike površine obradive zemlje i pašnjaci, uslovili su da zemljoradnja i stočarstvo budu osnovne privredne delatnosti stanovništva Vojvodine u XIX veku. Sejala se pšenica i kukuruz, a gajeni su i raž, ječam, ovas i industrijsko bilje. Obronci Fruške gore i Vršačkog brega bili su pod vinovom lozom.
Žitarice su mlevene u vodenicama, vetrenjačama i suvačama i one su u potpunosti zadovoljavale potrebe stanovništva. U suvačama pokretačka snaga su bili konji, a krajem XIX veka pojavljuju se parni mlinovi.
Što se tiče stočarstva, spominju se goveda, ovce, svinje, konji i živina. Stada su čuvana na pašnjacima i ritovima oko naselja, a sa uvećanjem obradivog zemljišta, preoravanjem pašnjaka i isušivanja močvarnih terena, izmenjen je način stočarenja. Prešlo se na štalski uzgoj goveda i konja.
Bogatstvo rekama, jezerima omogućilo je stanovništvu da se zanima ribolovom kao dopunsko zanimanje.
Život u Vojvodini
Prvi stepen razvoja enterijera seoske kuće u Vojvodini bilo je pretvaranje trodelne kuće – soba, kuhinja, ostava u soba, kuhinja, soba. Pretvaranjem ostave u sobu nastaje tzv. „čista (paradna) soba“. Obe prostorije su se zagrevale zidanim pećima i u njima su se nalazili bojeni komadi nameštaja za sedenje (klupe, stolice), za spavanje (kreveti, kolevka), za odlaganje stvari, odeće, dragocenosti (sanduci, ormari, police) i sto. U čistoj sobi su bili lepši i ukrašeniji komadi nameštaja, kao i ikona kućnog sveca u pravoslavnim kućama. Takođe, tu su vezeni, ukrasni peškiri i porodične dragocenosti, dok se u drugoj sobi nalazilo oruđe za rad.
Žene su imale zadatak da čuvaju decu i kuvaju, čiste, a muškarci su bili ti koji su se kretali u javnom životu i borili se za egzistenciju.
Tkanje je bilo zastupljeno i uglavnom su se time bavile žene. Beskrajna šara – znači nema početak, nema kraj, tako se tumači u smislu životnog ciklusa. Sve se ponavlja, sve se ponovo rađa, jedan neprekidan proces života i obnavljanja.
Bilo je i muškaraca koji su se bavili tkanjem, ali su oni uglavnom bili asurdžije (pravili su asure od rogoza trske).
Naredne slike predstavljaju neku vrstu baldahina, odnosno zaštitu od mušica, komaraca. Ono što je nama zapalo za oko jeste da je materijal koji je bio prebačen preko kreveta poput štofa, pa se nameće pitanje koliko je bilo prijatno ispod toga.
Poziv za posetu muzeju
Ovim člankom zaokružili smo našu posetu Muzeju Vojvodine u Novom Sadu i upućujemo vam poziv da ga posetite, pogledate postavku i osetite duh vremena prošlosti. Stalna postavka je odlična sa eksponatima koji pričaju svoju priču i verujte nam nećete ostati ravnodušni na ono što ćete videti i na priču koju ćete u sebi poneti iz posete muzeju.
Dotakli smo se praistorije, školstva, duhovnosti, arhitekture, vojvođanskih sela, običaja, a sve u cilju da vam približimo istoriju i tradiciju. Mišljenja smo da bez poznavanja, očuvanja i negovanja istih, nema ni napretka društva.
Do sledećeg javljanja, Vaše kockice
Pročitajte članak: Nastavak priče o stalnoj postavci Muzeja Vojvodine
Slike izvor: arhiva Kockica